De twee voornaamste Nederlandse goededoelenloterijen, de Postcode Loterij en de Vriendenloterij, delen de laatste jaren een kleiner deel van hun opbrengsten uit met de goede doelen. Sinds 2020 gaat het om een aanzienlijk bedrag van meer dan 100 miljoen euro dat de goede doelen aan hun neus voorbij zien gaan. Dit gegeven publiceert NOS op hun website.
Wettelijk gezien handelen de loterijen volgens de regels. In 2020 werd het verplichte percentage dat loterijen aan goede doelen moeten schenken verlaagd van 50 naar 40 procent, deels op verzoek van de loterijen zelf. Ze wijzen erop dat andere loterijen, zoals de Staatsloterij, aanzienlijk minder afdragen aan goede doelen. Namelijk minder dan 20 procent. Het percentage dat aan goede doelen wordt geschonken, werd eerder al eens verlaagd, van 60 naar 50 procent in 2004 en vervolgens dus van 50 naar 40 procent in 2020.
Jaarlijkse extraatjes Postcode Loterij verminderd
Ooit beloofden de loterijen dat de fondsen voor goede doelen minstens op hetzelfde niveau zouden blijven. In reactie daarop benadrukken ze nu dat de vaste donaties aan goede doelen onveranderd zijn gebleven of zelfs zijn gestegen, terwijl de jaarlijkse extraatjes zijn verminderd. Met andere woorden, de langetermijnplanning van de goede doelen blijven intact.
Het zijn dus vooral de eenmalige giften die zijn verminderd. Zoals bijvoorbeeld die van het Droomfonds, dat de Postcode Loterij jaarlijks uitreikt. In 2019 ontvingen de geselecteerde goede doelen uit dat fonds nog bijna 17 miljoen euro. Vorig jaar was dat bedrag gezakt tot 12 miljoen euro.
De loterijbedrijven beweerden eerder dat de daling van de verplichte bijdrage op den duur juist tot meer inkomsten voor goede doelen zou leiden. Met meer middelen in kas zouden meer mensen naar verwachting loten kopen. Dit zou uiteindelijk leiden tot een gelijkwaardige of zelfs hogere opbrengst voor goede doelen.
Omzet stijgt maar afdraagt goede doelen daalt
In de praktijk is hier echter nog weinig van te merken. Ondanks dat de loterijen jaarlijks miljoenen deelnemers trekken en hun omzet blijft stijgen, zijn de donaties aan goede doelen in 2020 en 2021 afgenomen. Hoewel er vorig jaar een lichte stijging te zien was, gaat er nog steeds minder geld naar goede doelen dan in 2019.
Jaarlijks schenken de Postcode Loterij en Vriendenloterij meer dan 470 miljoen euro aan goede doelen. Vergeleken met 2019, vóór de wetswijziging van 50% naar 40%, hebben de loterijen de afgelopen drie jaar 140 miljoen euro minder aan goede doelen gegeven. Als we het oude percentage van 50 procent toepassen op de verkochte loten van de afgelopen jaren, blijken goede doelen zelfs 232 miljoen euro te zijn misgelopen in drie jaar tijd.
Het Goede Doelen Platform, dat namens de goede doelen meedenkt over het kansspelbeleid, geeft aan dat deze afname in giften was voorzien. Men hoopt echter dat de bijdragen in de komende jaren weer zullen stijgen. Het feit dat goede doelen afhankelijk zijn van loterijen maakt kritisch onderzoek moeilijk. Deze achterban ondersteunt natuurlijk de loterijen, aangezien zij afhankelijk zijn van hun donaties.